Alderdi politikoen sistema

Alderdi politikoen sistema sistema politiko bat da non politika alderdi politiko izeneko erakundeen bidez gauzatzen baita.

Alderdiek, beren izaeragatik beragatik, lotura estua dute gizartearekin, ahalik eta herritar gehienen ordezkari izan nahi dute eta.

Alderdiek herritarren eskakizun “politikoei” erantzuteko programak proposatzen dituzte, hauteskundeetara aurkezten dira, botoak bilatzen dituzte hauteskundeetan ahalik eta emaitzarik onena lortzeko, gero eta jarraitzaile eta militante gehiago biltzen saiatzen dira, beren ideiak hedabideen bitartez zabaltzen dituzte, hau da, gizartearekiko lotura da haien jardueraren funtsa, eta, hain zuzen ere, alderdien eta gizartearen arteko harremanetatik sortzen da “alderdi-sistema” deritzona.

Alderdi-sistemek bi ardatz dituzte; batetik, alderdi politikoak berak, eta, bestetik, alderdiek honakookin dituzten harremanak: – Beste alderdiekin – Gizartearen gainerakoarekin – Gobernuarekin. Hortik abiaturik edo, hobeto esanda, alderdien jardueraren ikuspegi mugatuago bat abiapuntutzat harturik, hau da, herrialde bakoitzeko alderdi kopurua soilik kontuan izanik, hiru alderdi-sistema mota daudela ondorioztatu dute hainbatek:

• Alderdi bakarrekoak. Izenak berak adierazten duenez, alderdi bakarra duten sistemak dira.

• Bi alderdikoak. Bi alderdi garrantzitsu besterik ez dutenak.

• Alderdi anitzekoak. Bi alderdi garrantzitsu baino gehiago dituztenak. Dena dela, hainbat aztertzailek zalantzan jarri dute sailkapen horren egokitasuna, zeren eta, alderdi-kopuruan soilik oinarritzen denez, bi gauza ahazten baititu: sistema bakoitzeko alderdien garrantzia, eta alderdi horien arteko harremanak. Eta bi gorabehera horiek garrantzi handia dute, bi arrazoi hauengatik:

1. Sistema bakoitzean diren alderdi guztiak kontuan hartzen badira, esan daiteke ia sistema guztiak alderdi anitzekoak direla.

Izan ere, erregimen pluralista guztietan badira alderdi batzuk oso boto gutxi biltzen dituztenak edo, legebiltzarrean ordezkariren bat izatea lortu arren, gobernuan eragina izateko aukerarik ez dutenak. Horren adibide dira Espainian ordezkari gutxi dituzten baina, hala ere, herrialdeko jokaleku politikoaren erdigunean irauten duten alderdi txikiak, hala nola EAJ edo CiU. Halere, Espainia alderdi anitz izatera igaro denez, alderdi txiki hauen botoak erabakitzaileak izan daitezke.

2. Garrantzi handikoa da jakitea ea sistema jakin bateko alderdien artean benetako lehiarik dagoen herritarren botoak lortzeko eta ea gobernua boto horien bidez eskuratzen den.

Hainbatek zalantzak dituzte alderdi bakarreko sistemak benetako “alderdi-sistemak” ote diren, baina, emandako azalpena aintzat harturik, baietz esan beharra dago, alderdi bakarrekoak ere alderdi-sistemak direla. Gorago esan bezala, gainerako alderdiekiko harremanak ez dira alderdi-sistemen oinarri bakarra (oinarri bakarra hori balitz, argi dago alderdi bakarrekoak ezin direla alderdi sistematzat hartu), alderdiek gizartearekin eta gobernuarekin dituzten harremanak ere kontuan hartzekoak dira, eta, zalantzarik gabe, alderdi bakarra duten herrialdeetan egon badago harreman edo lotura hori.

Hori guztia dela eta, sailkapenik onartuenaren arabera, alderdi-sistema hauek daude:

• Lehian oinarrituriko sistemak: – Alderdi anitzekoak – Bi alderdikoak – Alderdi nagusikoak.
• Lehiarik gabeko sistemak: – Alderdi bakarrekoak – Alderdi anitzekoak